V. SEKSUOLOGIA A ETYKA - Popęd seksualny
W rozdziale I określiliśmy popęd seksualny jako specyficzne skierowanie całego bytu ludzkiego wynikające z podziału gatunku Homo sapiens na dwie płci. Popęd ten zwraca się nie do samej płci jako właściwości człowieka, ale do człowieka drugiej płci, ostatecznym zaś celem popędu seksualnego jest istnienie gatunku ludzkiego. Istnienie różnic somatycznych oraz działalność hormonów płciowych wyzwalają i warunkują popęd seksualny, co jednak bynajmniej nie znaczy, że popęd ów pozwala się bez reszty sprowadzić do czynników anatomiczno-somatycznych oraz fizjologicznych. Popęd seksualny to osobna siła natury, która na tych czynnikach tylko się opiera. Przypatrzmy się pokrótce etapom rozwojowym popędu seksualnego.
Większość fizjologów i seksuologów uważa dopiero okres dojrzewania za moment właściwego obudzenia się popędu seksualnego. Okres ten wypada u dziewcząt między 12 a 13 rokiem życia, u chłopców nieco później. Wyprzedza go okres przed-dojrzewania (loraepubertas). Fizjologiczna dojrzałość płciowa utożsamia się u dziewcząt z pojawieniem się miesiączki i zdolności zapłodnienia, u chłopców ze zdolnością do produkcji nasienia. Towarzyszą temu znamienne przejawy psychiczne: po okresie ożywienia i jakby przyspieszenia reakcji następuje okres ich zwolnienia i ociężałości (widoczny szczególnie u dziewcząt, które zwykle głębiej go przeżywają).
Przed okresem dojrzewania popęd seksualny istnieje w dziecku w postaci niesprecyzowanego i wręcz nieuświadomionego zainteresowania, które stopniowo dopiero dochodzi do świadomości. Okres dojrzewania przynosi szybki wzrost popędu, jakby jakiś jego wybuch. Z kolei stabilizuje się on w okresie fizycznej i psychicznej dojrzałości, następnie przechodzi fazę pobudzenia przed-starczego (klimakterycznego) i powoli zanika w starości wcześniej lub później.
Mówiąc o popędzie, o jego budzeniu się, wzroście czy zanikaniu, mamy na myśli raczej różnorodne przejawy reakcji popędowych, seksualnych. O nich też myślimy wówczas, gdy wskazujemy na różnice w na tężeniu tego typu reakcji u poszczególnych osób, w różnym wieku czy też w różnych okolicznościach. Seksuologia dostarcza tutaj uzupełnienia - zwłaszcza do analizy zmysłowości, która znajduje się w drugiej części rozdziału II. To, że u różnych ludzi spotykamy się z różnym "progiem - pobudliwości" seksualnej, znaczy, iż różnie reagują oni na bodźce wywołujące podniecenie seksualne. Podstawy do tego istnieją m.in. w konstytucji somatycznej i fizjologii człowieka.
Samo podniecenie seksualne pozwala się przeto opisać od strony cielesnej. Powstaje ono na drodze odruchu nerwowego. Jest to stan napięcia wywołany podrażnieniem zakończeń nerwowych narządów zmysłowych, bądź bezpośrednio, bądź też drogą psychogenną poprzez skojarzenia wyobrażeniowe. Bodźce seksualne mogą być odbierane przez różne narządy zmysłowe, zwłaszcza dotyk i wzrok, ale także słuch i smak, nawet - węch; i powodują ów stan szczególnego napięcia (tumescencji) nie tylko w narządach rodnych, ale w całym organizmie. Znajduje to swój wyraz w reakcjach wegetatywnych, przy czym jest rzeczą znamienną, że stan - pewnego napięcia wykazują oba układy, zarówno sympatyczny (współczulny), jak i parasympatyczny (przywspółczulny).
Bodźce seksualne przebiegają drogą odruchów nerwowych automatycznie i mimowolnie (łuk odruchowy na poziomie rdzenia S2-S3). Od strony fizjologicznej i somatycznej trzeba jeszcze zwrócić uwagę na to, że istnieją u człowieka - miejsca szczególnie łatwo przewodzące bodźce seksualne, są to tzw. sfery erogenne (erogeniczne), których u kobiety jest znacznie więcej niż u mężczyzny. Stopień podniecenia zależy bezpośrednio od jakości bodŤca oraz od narządu odbierającego. Różne czynniki w warunkach fizjologicznych mogą zwiększać lub zmniejszać pobudliwość seksualną, tak np. zmęczenie przyczynia się do jej obniżenia, nadmierne jednak zmęczenie podobnie jak bezsenność mogą działać w kierunku wręcz przeciwnym. Samo podniecenie seksualne wyprzedza akt współżycia seksualnego i może zaistnieć również poza nim.
Seksuologia wprowadza nas w sposób o wiele bardziej szczegółowy ten zespół somatycznych i fizjologicznych uwarunkowań zmysłowości, W której przejawia się działanie popędu seksualnego w człowieku. Warto jednak - nawiązując do rozdziału II - przypomnieć, że to, co samo z siebie trzeba uznać za przejaw popędu; przetworzone w życiu wewnętrznym osób może stać się realnym współczynnikiem miłości.